ជាការរំលឹកគុណប្រយោជន៍នៃព្រៃឈើផង និងដើម្បីចូលរួមចំណែកក្នុងការប្រារព្ធទិវាព្រៃឈើអន្តរជាតិ ថ្ងៃទី២១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ នេះ ខ្ញុំបាទសូមធ្វើការចែករំលែកនូវទស្សនទានខ្លះៗនៃទំនាក់ទំនងរវាងមនុស្សជាមួយនិងព្រៃឈើ។ ជាការពិត វាមានទិដ្ឋភាពផ្សេងៗជាច្រើនដែលបានផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងជីវិតរបស់យើងគ្រប់គ្នាទៅនិងព្រៃឈើនិងធម្មជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមលើកយកបញ្ហាដ៏សំខាន់មួយប៉ុណ្ណោះ មកធ្វើជាប្រធានបទសម្រាប់ការពិភាក្សា នោះគឺ ទំនាក់ទំនងរវាង <<ជ័រច្បោះ, ជីវិត និងការអភិរក្សព្រៃឈើ>> ដោយយកព្រៃឡង់ គឺជាករណីសិក្សាជាក់ស្តែង។
ការដងជ័រទឹក ឬជ័រច្បោះ គឺជាមុខរបបរមួយដ៏សំខាន់របស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន (ភាគច្រើនជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ) ដែលបានបន្សល់ទុកតាំងពីដូនតារបស់ពួកគេ។ ជ័រច្បោះ គឺជាអនុផលព្រៃឈើមួយប្រភេទក្នុងចំណោមអនុផលព្រៃឈើផ្សេងទៀតដែលចេញមកពីប្រភេទឈើត្រាច និងឈើទាល។ តាមរយៈបទពិសោធន៍ធ្វើការជាមួយសហគមន៍មូលដ្ឋានអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ខ្ញុំបានស្តាប់និងបានរៀនសូត្រនូវរឿងរាវជាច្រើនរបស់សហគមន៍ ជាពិសេសគឺទំនាក់ទំនងរបស់ពួកគាត់ជាមួយនឹងមរតកដែលបន្សល់ទុកពីបុព្វការីយជនរបស់ពួកគាត់នោះ គឺជាជ័រច្បោះ នេះឯង។ នៅពេលដែលខ្ញុំសួរពួកគាត់ថា តើជ័រច្បោះមានតម្លៃយ៉ាងម៉េចចំពោះពួកគាត់? ពួកគាត់តែងតែឆ្លើយដោយមិនអល់អែកថា <<ជ័រច្បោះ គឺជាឆ្នាំងបាយ គឺជាជីវិតរបស់ពួកគាត់>>។ ថ្មីៗនេះ លោក គឹម លី សមាជិកបណ្តាញសហគមន៍ព្រៃឡង់ម្នាក់ មកពីភូមិសៀមបូក ឃុំសៀម ស្រុកសៀមបូក បានសរសេរនៅលើគណនីហ្វេសបុករបស់គាត់ថា <<ជ័រច្បោះ គឺជាឆ្នាំបាយរបស់ខ្ញុំ>>។ ពាក្យទាំងនេះ ស្តាប់មួយភ្លែតទៅ ហាក់ពុំសូវមានន័យ ឬមានតម្លៃប៉ុន្មានទេក្នុងក្រសែភ្នែករបស់អ្នកដែលមិនរស់នៅក្នុងតំបន់ព្រៃឈើ ឬធ្លាប់ទទួលផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ពីអនុផលព្រៃឈើដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត។ ប៉ុន្តែជ័រច្បោះ បានចិញ្ចឹមជីវិតកុមារ និងមនុស្សជាច្រើនរយគ្រួសារដែលរស់នៅជុំវិញតំបន់ព្រៃឡង់ទាំងបួនខេត្ត។ ដោយសារតែទំនាក់ទំនងពិសេសនេះហើយ ទើបញ៉ាំងឱ្យសហគមន៍មូលដ្ឋាន ឬជនជាតិដើមភាគតិចមានអនុស្សាវរីយ៍ និងក្តីស្រឡាញ់ចំពោះដើមឈើ និងមានចិត្តចូលរួមការពារនិងអភិរក្សព្រៃឈើច្រើនជាងអ្នកដ៏ទៃ។ វាមិនចម្លែកទេ ដោយហេតុថា ព្រៃឈើបានចូលចំណែកចិញ្ចឹមជិវិតរបស់ពួកគាត់ផ្ទាល់ផង និងជាមរតកដែលបានបន្សល់ទុកពីដូនតារបស់ពួកគាត់ផង។
ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយពីប្រទេសកម្ពុជាបានបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលទាំងស្រុងនៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ។ ប្រទេសកម្ពុជា ក៏បានចាប់ផ្តើមបើកចំហរទីផ្សារដើម្បីស្តារសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍន៍។ ក្នុងនោះ ការទាញយកធនធានធម្មជាតិ គឺជាផ្នែកមួយយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ សហគមន៍មូលដ្ឋានចាប់ផ្តើមជួបប្រទះនូវការកាប់ឈើជាលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយធំ នោះ គឺការកាប់ឈើក្រោមគម្រោងសប្បទានព្រៃគុក និងក្រោយមកគម្រោងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច។ សហគមន៍ចាប់ផ្តើមរងគ្រោះដោយសារគម្រោងអភិវឌ្ឍ។ រងគ្រោះទី១ គឺចាប់ផ្តើមបាត់បង់ដើមជ័រច្បោះដែលជាមុខរបរប្រពៃណី រងគ្រោះទី២ គឺចាប់ផ្តើមបាត់បង់ដីធ្លីនិងដីចំការដោយសារគម្រោងដីសម្បទាន។ ឧទាហរណ៍៖ គម្រោងដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់ក្រុមហ៊ុនចំការកៅស៊ូ វៀតណាម ស៊ីអស៊ីខេ (CRCK) បានពុះជ្រៀកព្រៃឡង់ចំប្រមាណ៦ពាន់ហិកតា និងបានបំផ្លាញដើមច្បោះរបស់សហគមន៍នៅឃុំសណ្តាន់ ត្បូងទឹក និងស្រែវាល ស្ទើរគ្មានសល់។ រីឯខេត្តក្រចេះ ស្ទឹងត្រែង និងព្រះវិហារវិញក៏ជួបប្រទៈជាមួយនឹងបញ្ហាដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដូចគ្នា ដែលបានបណ្តាលឱ្យមានការកាប់ឈើយ៉ាងរង្គាល និងធ្វើឱ្យសឹករេចរិលធនធានធម្មជាតិដូចគ្នា។
ដោយសារតែការអភិវឌ្ឍន៍បានផ្តួលរលំដើមជ័រច្បោះ និងដកហូតមុខរបបរកេរ្តិ៍ដូនតារបស់ខ្លួន។ នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៩ សហគមន៍មូលដ្ឋានក៏បានចាប់ផ្តើមធ្វើការចងក្រងគ្នាដើម្បីបង្កើតទៅជាសហគមន៍ព្រៃឡង់ (តាមខេត្តនីមួយ) ដើម្បីសហការគ្នាការពារដើមជ័រច្បោះនិងព្រៃឈើដែលជាសម្បត្តិរបស់ដូនតា។ បើនិយាយពីការលះបង់វិញ សហគមន៍ព្រៃឡង់បានលះបង់ខ្ពស់ណាស់ ដោយបានពលីអាយុជីវិត ឈាម សុវត្ថិភាពផ្ទាល់ និងធនធានផ្ទាល់ខ្លួនជាច្រើនដើម្បីបុព្វហេតុការពារព្រៃឈើក្នុងរយៈពេលជាង២០ឆ្នាំ កន្លងមកនេះ។
ជាអកុសល ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ដើមជ័រច្បោះរបស់សហគមន៍ កាន់តែបាត់បង់ទៅៗ។ ក្រោយពីជួបរលកដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច និងសម្បទានរ៉ែ គឺដល់ដំណាក់កាលនៃការកាប់ឈើខុសច្បាប់បែបអាណាធិបតេយ្យម្តង។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ ព្រៃឡង់មិនទាន់ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅជាដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់នៅឡើយទេ។ បើទោះបីជាព្រៃឡង់មិនទាន់បានដាក់បញ្ចូលទៅជាតំបន់ការពារយ៉ាងណាក្តី ក៏ប៉ុន្តែដើមជ័រច្បោះត្រូវបានការពារដោយច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ។ យោងតាមច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើឆ្នាំ២០០២ ការប្រមូលផលឈើ (កាប់ឈើ) ចំពោះប្រភេទឈើដែលសហគមន៍មូលដ្ឋានចោះយកជ័រតាមប្រពៃណីត្រូវបានហាមឃាត់។
នៅថ្ងៃទី០៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៦ រាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានចុះហត្ថលេខាលើអនុក្រឹត្យលេខ ៧៤ អនក្រ.បក ស្តីពី ការបង្កើតដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់។ វាគឺជាក្តីសង្ឃឹមមួយថ្មីដែលសហគមន៍មូលដ្ឋាន និងសាធារណៈជនទូទៅបានសម្តែងការស្វាគមន៍ចំពោះការវិវឌ្ឍន៍វិជ្ជមាននេះ។ ប៉ុន្តែ រយៈពេលប្រមាណជិត៦ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រៃឡង់នៅតែទទួលរងការកាប់ឈើដើម្បីធ្វើអាជីវកម្មបែបអាណាធិបតេយ្យ និងសកម្មភាពទន្ទ្រានដីយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្សេងទៀត។ សកម្មភាពកាប់ឈើធ្វើអាជីវកម្មដែលកំពុងបន្តកើតមាននៅក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់បានធ្វើឱ្យដើមជ័រច្បោះរបស់ប្រជាសហគមន៍ទាំងបួនខេត្តស្ទើរតែបាត់បង់គ្មានសល់។ ប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋានកំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់មុខរបរដងជ័រទឹកតាមប្រពៃណីនេះជាបន្តបន្ទាប់ ដោយសារតែពួកគេគ្មានសមត្ថភាពក្នុងការទប់ស្កាត់ការលួចកាប់ដើមច្បោះពីក្រុមអ្នកកាប់ឈើខុសច្បាប់។
តាមរយៈអត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមធ្វើការសំយោគគំនិតយ៉ាងខ្លីថា ដោយសារតែព្រៃឈើ គឺជាប្រភពដែលផ្តល់នូវជីវិត និងមានគុណតម្លៃសេដ្ឋកិច្ចផងនិងប្រពៃណីផងសម្រាប់សហគមន៍មូលដ្ឋាន។ កត្តានេះហើយ វាបានបង្កើតទៅជាចំណុចផ្សាភ្ជាប់នូវទំនាក់ទំនងដ៏វិសេសរវាងសហគមន៍មូលដ្ឋានជាមួយព្រៃឈើ។ លើសពីនេះទៅទៀត វាក៏បានជំរុញទឹកចិត្តដល់សហគមន៍មូលដ្ឋានក្នុងការបន្តចូលរួមការពារនិងអភិរក្សព្រៃឈើដែលមាននៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ដោយក្តីស្រឡាញ់។ ក៏ប៉ុន្តែ បើដើមជ័រច្បោះរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាននៅតែបន្តបាត់បង់ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ហើយអាចឈានទៅរកការបាត់បង់ទាំងស្រុងនៅក្នុងរយៈប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខ ថាតើនឹងមានអ្វីប្រែប្រួលចំពោះទំនាក់ទំនងរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋានជាមួយនឹងព្រៃឈើ? ហើយវានឹងជៈឥទ្ធិពលអ្វីខ្លះដល់ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋានក្នុងការចូលរួមការពារនិងអភិរក្សព្រៃឈើនាពេលអនាគត?